Prensa Plézi

E prome mainta di e luna di yanuari, dies or a bati un notisia di ultimo ora ta drenta na radio Hoyer, e reportero ta relata un suseso fatal kaminda 3 homber i un kuchu a laga Suffisant sangriente. Despues dje notisia di e prome dia di ana e lokutor bake feminino ta sigi ku su animashon, tokando un Tumba alegre di Doble R pa su oudensia mane nada speshal a pasa, komosifuera e prome nobo di morto no a kaba di sosode mes.

3 di yanuari Korsou atrobe ta spierta ku un otro notisia di asesinato, na mesun emisora e moderado di e programa di notisia i opinion ta prefera di no pone muchu atenshon na 3 hende morto den apenas 1 siman, e topiko di un ora i mei ta bira trafiko i strepi riba kaya.

Fin di 2015 den pitu Extra ta publika un deklarashon di parlamentario independiente Marylyn Moses kaminda e ta indika ku pa 2016 mester wak e votado bon paso nan a kwe un fada ku politika i si no tene kuidou nan por basha nan bala pa MFK. MAS99 ku ta keda patronisa pa MFK no ta hisa e notisia feu suela, sobra medionan ta drai kara hasi mane nada no a pasa kaminda par’i siman atras a uza mesun parlamentario komo e klabu pa dal e kaha di morto gubernamental sera.

Ta ora media ke, na nan kumbiniensia, ta wak kon por manipula ku notisia pa laga nan partido, interes ekonomiko, finansiero preferi lusi. Na Z86 no ta otro, einan bankeronan, presidente di banko sentral ta papia prome i na mayoria okashon einan so. Den nan resumen di ana 2015 nan konsentrashon tabata riba politika batiendo minister plenipotensario Marvelyne Wiels, Pueblo Soberano for di tur proporshon. E sektor priva no ta risibi mesun skrutinio eksagera, kasonan di froude mionario na Giro Bank no a keda menshona, Eric Garcia a keda proteha. Emsley Tromp su kontroversia na banko sentral ku raport KPMG i Kontroleria General, no a keda papia. PNP ku a sakrifika minister Balborda i ku un sra Verginie ku e kaso di aksidente durante marcha karnaval no tabata notisia di importansia humano pa nan. Cft ku a deklara ku sektor priva, bankonan i otro institutonan finansiero tin ku hinka man den kaha fuerte i inberti plaka den Korsou tampoko a risibi e atenshon nesesario pa e emisora pionero na Otrobanda.

Parlamentario Moses ku a dera gobiernu pa un minuto, no a bai den profundidat pero eks prome minister Asjes su retiro insplikabel si a fiesta kune, C-tex e proyekto di sentro di data fantasma ku a bai sawaka tampoko a elabora riba dje pa proteha nan hirarkia finansiero.
Dos ora i mei un resumen di ana di Z86 a resulta un hilaridat anto ketu bai den un shelu di pretenshon ku nan ta praktika “periodismo responsabel” manera nan mes ta kalifika nan mes den ” e resumen kompletu, e analisis final” di 2015.

MAS99, Krioyo, Fiesta FM na 2015 tabata entre otro e defensor di MFK, Robbie Dos Santos, Sure and Joe Black lottery. Gilbert Sparren no por a wanta e situashon manipulativo na MAS99 mas i a bula waya bai serka Direct kaminda e ta profila hopi mas miho ku un outoridat periodistiko ku tabata hasi falta na su delaster dunado di trabao. E fayo grandi ku Sparren a hasi ta pa pretende ku pueblo no tin mester di sa pakiko ela transishona pa un otro emisora. Periodistanan, reporteronan i propietarionan di media ta hole stinki di un arogansia di poder informativo kaminda nan ke sensura e berdat pa motibu di argumenta ku no ta pueblo su asuntu dikon un miembro di prensa ta hasi un mudansa laboral.
No solamente fresku pero tambe kulpabel pa tene un pueblo den ignoransia i sigui krea un airu di skonde kos i kore pa nan responsabilidat di enfrenta otro medionan di komunikashon riba nan aktonan di imoralidat den media.
Tur esaki ku amen di e grupo di periodistanan elitario ku a asisti e tayernan di UNESCO ku ofishalmente a kompromete nan mes pa alsa e nivel di produsi notisia na Korsou.

Den un pais ku pa mayoria ta identifika su mes komo kristian ta rebaha su mes ora e ta asepta ku ‘niun’ media a transmiti e ayuno I orashon nashonal hasiendo nan mes un dje kumplise mayo den kreando i alimentando e asina pa nan mes yama ‘krisis’ ku nos ta den. Ta resulta ku preparashonnan pa karnaval te dios di rango muchu mas haltu. Lo ta otro si nan Hesus tabata na bida i lo keda krusifika e ora ei si nan lo bai bibu mesora pasobra sanger ta bende, atentonan religioso di salbashon i sanashon di un nashon no ta konta den nan mundu komersialisa.

Reportero di Direct despues di un entrevista ku un parlamentario ulandes a keda enkurasha pa duna supermerkadonan ku nan preisnan haltu un kritika bon funda pero pa mesun moneda e boka grandi no ta habri papia riba un raport ku banko sentral a saka kaminda ta bisa ku ekonomia di bon di fiansa ta abuza di e fiado den nesesidat kaminda nan ganashi ta muchu grandi. Bon i otro fiansa mikro ta patronisa emisoranan manera MAS99 i Direct i pesei e raport nunka a bira notisia paso GL, MAS i otronan ta hana plaka pa pasa propaganda i aki e interes di pueblo no ta keda defende ku boka hanchu.

Kritika riba manego finansiero di bankonan ta keda bosifera sporadikamente pero ora presidente di Banko Sentral tei den studio di p.e. Direct e interogashon periodistiko ta dirti. E kabes di Banko Sentral na varios okashon a atverti ku nos nivel di bida ta muchu haltu. Lokual e kiermen ta ku klase medio i haltu ta fia, i spat plaka na kos ku no ta na nodi pero prensa iresponsablemente no ta profundisa den dje paso esei lo afekta su patronisadonan ku ta nifika un perdida di entrada ora ta eduka pa no hinka man den bo potmoni, hunga duru i konsumi produktonan pa loko.

Tabata prome minister Whiteman den su diskurso di ana nobo a duna signifikashon na e fenomeno di kolonisashon di plaka. Akinan prensa a hanja un oportunidat pa borda un diskushon publiko meskos ku tin awoki riba hisamentu di salario minimo. E dialogo riba entrada basiko nunka tabata un topiko pa media, i atrobe esaki ta keda refleha ora Direct ku konsistensia tin e privilegio komo un dje emisoranan popular di por entrevista minister di finansa Jose Jardim. Su dilanti den studio e entrevistadonan no ta hasi e pregunta kardinal ku e mester a hasi for di 2012 ora e titular di finansas a sinta: “Kiko lo ta e posibilidatnan pa oumenta un salario minimo teniendo kuenta ku Cft i presepuesto?”.

Ganando konfiansa di pueblo no ta bin ku hungamentu badjon tras di mikrofono ora esnan responsabel pa e malora ekonomiko-finansiero no tei. Ta tuma madures di tur akshonista den media pa sali na defensa di pueblo. Kibrando ku e miedu pa tene direktornan di kompanianan den sektor priva responsabel ta un riesgo grandi pasobra prensa su modelo ekonomiko ta traha pa drai riba nan plaka. Den un ana desisivo pa vota pa un parlamento nobo ku un gobiernu nobo e reto mester ta pa legumai e konkelmentu di manipulashon mediatiko i kuminsa stima e pueblo di berdat enbes di plama e meskla antikua di trese mitar berdatnan pa mantene e situashon sosiopolitiko i satifase e podernan ku ta goberna trai kortina na Forti. E lunanan benidero hopi kos lo pasa i pueblo lo testigua ku nan no ta interesa mas den e platonan putri ku prensa ke pusha den su korokoro.

Produkshon di notisia mayoria bja ta propaganda, e ta krea mensahenan ku ta konstrui karakter, aktitutnan pa laga hende pensa i aktua di djalunaa pa djadumingu den un malchi kolonial ku lo trese menos kambio posibel pa tene esnan ku poder i fortuna na Korsou den un posishon djingueri. Media un instituto ku ta trata su konsumido komo un mitar ser humano ku no merese atenshon informativo kritiko pa e sali for di e berans soshal ku nan a kondishone pa keda aden lo peligra su eksistensia ku ta mara na e eksplotashon ekonomiko ku ta kadukando.

Burda pa plaka te mannan ku a koba e buraku entre notisia di kalidat emansipatorio i notisia mediokre senshonalista. Dekadanan largu hefenan di redakshon, dononan di korant, televishon, wepsait, emisora ta fayendo den kibrando e aliansa ku kapital krioyo pa edifika un nashon. E tiki espasionan ku ta ofrese notisia riba sierto kalidat na sierto momentu por broma falsu pasobra ta e sobra mundu di media ta mediokre, no ta paso nan trabao ta asina fantastiko pero pasobra nan kompetidornan ta hasi un mal trabao. Ta e prosesonan aki ta soru ku esnan ku ta hunga rol di ta un medio di komunikashon konfiabel di kalidat haltu nunka ta sinti e preshon pa mester oumenta nan nivel ku defakto den ana 2016 mester ta un dje aktornan prinsipal pa transformashon struktural. Tin yen reto, tin boshi hende ku mester arepenti, pueblo di Korsou semper ku konsistensia a demostra ku nan tin e abilidat pa pordona, un transmishon di karnaval den HD no te kos. Tur esnan enbolbi den prensa sa ku no tin skapatorio o mane magno kanto-outor Nildo Martis a kanta: “Kambia bo manera…”.

Leave a comment