Nos A Bin Pa Vense 1795

Nan a kap mannan di Diana paso ela strangula makamba.
Diana a bin disididu. Diana a buta drama. Ban alabe.

 
Konmemorashon di nos dianan di lucha pa libertat pretu no por keda mara na un solo dia so.
Un trampa ku henter Karibe ta kai den dje, sea ta dia di emansipashon o un dia kaminda a derama sanger pa kita e kadenanan di opreshon. Tur ta bira dianan kaminda rebelion kreativo ta keda remplasa pa festividat rekordatorio. Deliberadamente ta konsentra mas riba un honramentu di nos avochinan ku a sakrifika bida pa ta liber enbes di usa nan aktonan di liberashon komo inspirashon pa sigui ku moveshonnan ku ta refleha e deseo pretu universal pa yega nan gradonan haltu avansa di libertat na Korsou. 
 
Si un delegashon di parlamentarionan ulandes ta yega aki pa wak kon e impakto di sklabitut ta afektando Korsou i Doble R ta toka na e monumento di 1795 i miles di hende ta choria den e luga e ora ei bo tin ku puntra bo mes: Ta ken nos ta honrando di berdat? 365 dia a pasa anto e agonia, e almanan pretu a pasa den tur sorti tormenta rasial. Na unda e liderasgo emansipatorio a keda pa wak nan mes karanan den spil i bisa den ki sorti estado e yu di tera ta den 2022? Konta ku su edukashon, su skolnan di apartheid ta eksisti ketu bai, Kon ta ku su salud, e ta keda venena ketu bai pa un import elite. Kon ta ku su religiosidat, spiritualidat, e ta ketu bai kolonisa pa un kristianismo ku ta lage kere ku kolonialismo ulandes ta un akto di buena fe.
 
Na unda e fayonan ta? Ken ta komete nan? Dikon no por atende ku esnan ku ta viola nos?
Kiko ta e kosnan basiko ku bo politikonan, sektor priva, medionan di komunikashon, akademikonan, intelektualnan, sindikatonan, organisashonnan sosial, religioso mester hasi pa bida di un pueblo pretu bai dilanti? Mientras no ta papiando riba esaki nos ta skohe pa baila ku almasola, Ta bon konosi ku kapitalismo krioyo no ke pa e pueblo aki brasa su eksperiensia di ta pretu libera. Ta pretu ku deseonan di ta mas liber posibel ta nifika kaida di kapitalismo den Karibe. E ta nifika makamba lo no por traha plaka for di nos trouma, e ta nifika tur otro rasa lo no bin aki domina den areanan di ekonomia. E ta ensera e YDK por krea su mes futuro enbes di un ku a keda konstrui pe ku ta sangra su spiritu. 
 
Ora karnaval a kaba semper ta evalua kon a bai e ana aki. Ta analisa, komenta, ta bin ku ideanan nobo, ta purba di bin mas duru e siguiente ana. Ora ta konmemora porehempel e lucha di 1795 no ta hasi nada di esei, Ta tira diskurso, ta menshona reparashon sin splika na plaka chiki kiko e ta nifika. Ta laga makambanan bin sin ku gobiernu, parlamentu, i mas importante e pueblo tin un mandato kla na unda nan ta para ku e asuntu di reparashon pa sklabitut ulandes.
 
Si di berdat liderasgo emansipatorio ke pa hende tuma nan na serio nan tin ku kumpli ku e kosnan basiko minimalmente. Nan tin ku pasa e batuto pa un generashon mas hoben, nan tin ku buska i krea talento ku por defende e YDK pretu aki sin strobashon di hansa nan kurason pa entrada i menasa di un sosiedat kolonisa i elite di poder. Tanten liderasgo emansipatorio no ta rekonose ku nan ta drai riba un nivel mediokre aki na Korsou pero tambe na ulanda nos no ta bai dilanti manera mester ta. E adelanto tei semper pero falta hopi pa kanta gloria ainda.  

1795 a krea ofishalmente deklara pa gobiernu un heroe nashonal pakiko tur nos institutonan gobernamental no ta hana e ordu pa distribui konesementu i hancha e konsenshi pretu liberativo ku palabra i aktonan sikiera den luna di ougustus te ku oktober kaminda e lucha a kaba den un lamna di sanger sakrifisial? Un vise-prome minister ta deklara ku Korsou ta eksigi reparashonan na nomber di gabinete Pisas huntu ku un eks prome minister pero e no ta bira notisia nashonal, ni regional den Kribe ni e ta yega prensa na ulanda. Aki un dje fayonan ta sinta. E falta di mas seriedat, mas strategia basiko ora bo ta bringa riba e telon di opinion publiko internashonal. 
 
Uniko konklushon ku hende por saka ta e stengelnan di konstrui un arkitektura di spiritunan kombativo anti-kolonialismo ulandes no a bai laira ainda. 
 
 
 

3 thoughts on “Nos A Bin Pa Vense 1795

  1. Stewart says:

    Dikon nunka ora ta konmemora e lucha pa “libertad i igualdad” ku Tula i su kompanjeronan a hiba na anja 1795 no ta hasi menshon di e kontenido di artikulo 43 Statuut? Den e artikulo aki tin kodifika ku tur pais den Reino Hulandes mester tin e mesun nivel di derechinan humano.

    Pero esaki te awe no ta e kaso!

    Esdecir te ahinda tin ‘first class and second class citizens’ den Reino Hulandes. Pues Tula su lucha pa igualdad di derechi humano den Reino no a kristalisa ahinda. Esaki ta precies loke mester wordu drecha den Reino i den Statuut. Bo por jama esaki ‘Reparashon’! Mesun nivel di derechinan humano den henter Reino Hulandes.

    Pero nos ta lew for di e meta aki ahinda. Es mas Korte Internashonal di Derechenan Humano a kaba di duna un veredikto kaminda e korte aki ta dikta ku ‘first class and second class citizens’ den Reino/Hulanda no ta viola derechinan humano i ta hustifika.

    Kiermen ku ketu bai den Reino ta konta: “Tula warda, no wak ahinda,
    ya ku nos tin algun kos di drecha!”

    https://bonaire.nu/2022/08/22/het-internationale-hof-voor-de-rechten-van-de-mens-geeft-nul-op-rekest-over-gelijktrekking-aov/?utm_campaign=Bonaire.nu&utm_content=Het%20laatste%20Nieuws%20van%20Bonaire&utm_medium=email&utm_source=getresponse

  2. Jermain Ostiana says:

    Pa ulanda hende pretu den Karibe nunka por bira igual. Esei li kosta nan hopi plaka. E islanan por hiba estado ulandes dilanti wes manera Bijkerk a hasi. Komunidat Karibense na ulanda por hiba e kaso aya den korte pero e konsenshi no tei.

    • Stewart says:

      Echo ta ku e parlamentarionan di Hulanda/Reinado a duna akto di presencia na konmemorashon di Tula na Korsou e anja aki. Un akto uniko den nos historia i sigur un signal ku kos riba e tereno aki ta tumando un rumbo den direkshon di REPARATIONS!

      Nos komo YDK aworaki mester kuminsa di hasi nos huiswerk i kuminsa na orienta i profundisa nos mes den e materia di ‘REPARASHON i HUSTISIA TRANSFORMATIVO’!

      Ban kuminsa na ‘school nos mes’ riba e topiko aki i lesa ta kiko ta wordu bisa i skirbi scientificamente riba nivel lokal i international over di e themanan aki pa asina nos ta bon prepara ora nos mester sinta na mesa i deal ku Hulanda.

      Ta pa e motibo aki tambe mi ta bisa ku nos tin trabou pa hasi ahinda!

      Ata un bon artikulo riba e themanan aki di e autornan Evans, Matthew i Wilkins pa kuminsa e proseso aki di orientashon:

      “Transformative Justice, Reparations and Transatlantic Slavery”
      Matthew Evans, David Wilkins First Published December 26, 2017

      https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0964663917746490

      Abstract

      “This article considers lessons recent debates concerning transitional and transformative justice, and surrounding transformative reparations, could offer to discussions regarding reparations for transatlantic slavery.

      Even transitional justice programmes aiming to provide transformative reparations in the form of development programmes (such as healthcare, education and housing provision) have enabled governments to avoid addressing structural causes of inequalities.

      The article argues that calling for reparations for transatlantic slavery in the form of development projects is potentially regressive.

      Framing development programmes as reparations, as parts of the Caribbean Community Ten-Point Plan for reparations do, risks presenting these as necessary only because of powerful states’ duty to make amends for past wrongdoing.

      The article calls for advocates of reparations for transatlantic slavery to be more explicit in demarcating the backward- and forward-looking foundations of their claims!

      The importance of symbolic and non-financial reparations ought to be more explicitly highlighted as a potential contributor to the social repair of transatlantic slavery’s harmful legacies.

      Moreover, distributive justice should be explicitly emphasized as being necessary to realize the present-day and future rights of people suffering from the historical legacy of transatlantic slavery and not simply because the present situation is the result of historical injustice.”

Leave a comment