Redenshon di un Rasa Pretu

Un helengue di otro mundu a kuminsa dia ku eks diputado di kultura Dr. Rene Rosalia (PS) na 2010 a deklara den un diskurso inougural pa Siman di Kultura ku e kultura dominante na Korsou ta di origen Afro-Kurasolenjo. I sobadje ku e enemigu mas menasante di dje ta (bata) e orden establesi.
E regimen di elite aki forma pa YDK, hende djafo i makamba ta stroba di laga nos identidat komo YDK prospera i esei bo tin ku bringe te den su rais.

Geranan di palabra a sigi en defensa pe gruponan dominante ku tabata sinti nan mes ofende pa e ekspreshonnan dje diputado ku den un pasado resien tambe tabata tras dje manego ‘Rumbo pa independensia mental’ komo direktor di Kas di Kultura. Kolumnista, artista, pintor, periodista, politiko, komersiante ku karakteristika di len riba e matris mental ulandes anti-emansipado a bula den trinchera pa ataka Rosalia i naturalmente Helmin Wiels komo lider di Pueblo Soberano pe manifesto di supuesto odio i diskriminashon di un minoria ku semper segun folklor tabata biba na pas ku otro.

Na Korsou bo no por ta pretu konsiente den tur maraviya dje palabra empodera esun bandi bo, halse lage briya ku orguyo i sabiduria pretu sin pidi pordon. Despues di siglonan enkadena, despues di koutiverio kolonial ku a kousa un retraso den e eksperiensia dje Afro-Kurasolenjo e ta kodifika ‘prohibi’ pa ta un sosiedat pretu ku ke, i mester emansipa den su totalidat si e ke ta un pais desaroya segun normanan moderno mundial.

Ta kosnan ku bo tin ku papia den gobi. Kombersashonnan den sekretu pa bo no ofende un minoria elite.

Ku un karpusa kultural bisti bo ta opserva i atmira pero ku un temor pa tribi di kopia e posishon kontra e payaso kolonial rasista Zwarte Piet i keda aresta komo Quinsy Gario i Jerry Afriyie na yegada di Sanikolas na Dordrecht of komo
Rincho X ku tambe a keda di bui pa su protesta siviko na Amsterdam.
Dos anja despues 2013 Quinsy a hanja e konseho pa entrega munisipio di Amsterdam un karta di obyekshon kontra e permit pa organisa e yegada di Sanikolas huntu ku Zwarte Piet (nan), e kontenido dje karta ta riba su website: http://www.roetinheteten.info/2013/08/zo-dien-je-een-bezwaarschrift-in-tegen-de-amsterdamse-sinterklaasintocht/
Opositornan a mira ku kos ta birando serio i e protesta kontra rasismo a keda ofisialisa pa 21 persona ku a entrega un karta di obyekshon i ku fecha di un seshon pa sinta skucha e grupo di protesta den e konseho komunal di Amsterdam, Colon a kuminsa chispa. For di anjanan ochenta ta tin bosnan i akshonnan di protesta kontra Zwarte Piet na Ulanda. Surnameonan i otro gruponan di kolo huntu ku makambanan bon aliado progresista kier a kore ku e stereotipo rasial denigrante. Mientrastantu e kaso pa esfuerso dje movementu di Quinsy Gario ta na korte Oropeo, e anja aki danki na esfuersonan di Sra. Baryl Biekman i su grupo di resistensia e proseso a intensifika aun mas ora nan a aserka Sra. Verene Shepherd presidente-reportero dje grupo di trabao pa Afrodesendiente na Nashonnan Uni pa investiga/rekonfirma ku Zwarte Piet ta un dehumanisashon dje rasa Afrikano.
E peso internashonal huntu ku e lus di media internashonal kombina ku e peliger imenente ku Ulanda su festival di rasismo lo keda eksklui for di e lista di herensia imaterial kultural di UNESCO a aselera e debate ‘nashonal’ den un kalamidat konfrontativo i Colon a kuminsa kima di berdat.

Na Korsou henter e desaroyo emansipativo a keda kalifika komo un ‘koi kens’ pa mayoria di nos pueblo, politika, prensa i otro bosnan di komentario sosial. E boezoelanga rasista ku hende manera Quinsy Gario, Sra. Shepherd i tur sobra a hanja riba nan den e lucha kontra supremesia blanku a keda observa si pa hopi akibou pero e kurashi pa aktiva i krea un debate no a bira un realidat ainda.

Egbert Alejandro Martina riba su website http://processedlives.wordpress.com/2013/10/15/the-delicious-pleasures-of-racism/ a elabora den profundidat e ‘plaser delisioso di rasismo’ ulandes manera e ta yame. E ta analisa e rol importante den e invershon psikologiko ku ta duna ZP su moneda kultural. Mas aleu e argumentunan prinsipal ta ku Sanikolas ta dushi i un okashon alegre i si kita e fiesta ei nos ta ninga e fuente di plaser ei. E plaser den empaketa e trouma di sklabitut di nobo. E plaser ta dje inonsensia (di un fiesta pa mucha) i e plaser ta keda engrandese pe plaser ku ulandesnan tin den mira hende pretu hasi koi makaku di nan mes.
Tin un plaser pa nan den kome partinan dje kurpa pretu: Negerzoen, negertieten, moorkop. Martina ta aserta kon nos no ni por ta donjo di nos ekspreshonnan di afekshon. Hasta nos gestionnan intimo komo hende pretu por wordu komodifika, bendi, konsumi. Redusiendo e kurpa pretu den un kos di plaser, perpetuando e violashon brutu di kurpanan Afrikano bou di man di supremasia blanku maskulino for di inisio dje negoshi Transatlantiko. E dolor pretu ei ta e plaser pe blanku.

Un dje motibunan pakiko aki na Korsou no ta tin un warwaru di opinion riba Zwarte Piet ta e boikot suave ku prensa a benta riba e asuntu. Nan a apstene nan mes di yama YDK na Ulanda pa tende nan punto di bista kon e klima ta pa hende pretu awoki. Prensa ku tin un konsenshi pretu hopi abou te na suela, faltando hopi konosementu moderno di e eksperiensia dje hende Afrodesendiente no tabata interesa mes den skucha palabranan di Quinsy Gario, no tabata demostra prekupashon pe menasanan ku ela hanja pa opone rasismo, ni pa e 100 mil piku YDK bibando na NL. Ketu bai ora ta toka asuntunan di identidat propio nos media ta desepshona i ta aktua for di e malchi mente kolonial kustumbra. E ta un pika mortal pa tornu na of kibra ku e estado eksistente di ta un marioneta ulandes. E buskeda di ser bo mes no por keda permiti i prensa kasi den su mayoria sufriendo dje syndrome di makamba a demostra esaki sekuestra pa nan mes kompleho di inferioridat.

E otro faktor ta ku nos akademikonan, antropologonan, historiadonan, sosiologonan, psikologonan, kulturistanan ku por papia ku outoridat sientifiko riba e topiko aki,
a keda praktikamente ketu i tur e simannan kaminda atrobe e oportunidat di oro pa trese kambio, pa koregi e mentiranan, krea un debate nashonal riba nos identidat. Nan a hanje benta riba un teblachi di djamanta pero pa motibunan deskonosi a lage bai perdi. Pa kolmo den e anja ku ta konmemora 150 anja abolishon di sklabitut esaki mester tabata un temporada klave pa eksamina di nobo e raisnan di un pueblo sklabisa na kabes ku ta selebra un karnaval di rasismo.

Tampoko no por lubida e grupo grandi di abogado i hurista ku por a plama e karta di obyekshon feu otro i por a splika na plaka chiki dikon segun konstitushon ulandes, artikulonan di lei penal i lei i tratadonan oropeo, internashonal e zumbi rasista Zwarte Piet ta un violashon i kon un wes na tinu tin ku dikta na fabor na esnan kontra. Esaki no a sosode i e ta prueba un bja mas kon nos mes hendenan ta ayudantenan dje rasismo ulandes, asina doktrina ku e ta hasi nan siegu pa mira e interes pa diskuti kasonan ku ta oumenta, hancha un demokrasia bibu, ku ta krea un YDK kritiko independiente, konsiente i kolma ku poder pretu pa enfrenta retonan i lidera den tempu tumoltoso.

Un imagen debil, un identidat ku por hasi bofon kune ta destabilisa un nashon birando un pieu riba un bieu. Mas balor propio, mas bo stima bo origen Afrikano e ta yuda vense e miedu di makamba ku ta kontrubui grandi na rachanan di perdida di poder riba tereno ekonomiko, politiko, gobernamental, edukashonal.
Wak kon Slotti (Slotverklaring), a keda ‘negosha’ for di un posishon mendigo. Negoshando un derechi ankra den leinan internashonal en kambio di plaka ku bo tin derechi di hasi uso di dje komo pais kolonisa. Un rasa debilita bo ta domine fasil, bo ta droge ku material, koi hunga pe keda kontentu. Soru pa e nunka kuminsa pensa pa su mes kompletu. Soru pe no kwestiona, rebeldia kontra e sistema ku ta tene abou.

Unabes e YDK kuminsa pensa, aktua mas liber e eksistensia dje orden establesi ta na peliger. Ora pueblo kuminsa korta, zikinza ne pianan dje krukanan kolonial ulandes nan interes ekonomiko-finansiero ta na peliger. Nan futuro plania den un reino ulandes kaminda semper por len riba estado ulandes lo kai na awa i esei nan lo bringa ku alma i kurpa.
Te mesun gremio ku no ke Papiamentu den skol, ku ta kontra independensia , kontra tambu, tildabu di ta pega den rol di viktima, odiando e identidat Afro-Kurasolenjo.

Perdementu di San Juan, e sonjo letargiko ku hopi ta den tin su origen den sklabitut i kolonialismo. Te ulandes riba su nubia di superioridat blanku a disenja e leshi di pensamentu i akshonnan aproba pa un sosiedat. For di e malchi ei e Afro-Kurasolenjo a kuminsa husga su mes i otronan. Un husgamentu ku ta basa riba un rasismo intelektual blanku ku a krea patronchinan di komportashon pe YDK. No ta nos ansestronan a desaroya kon nos ta pensa na 2013, no ta konosementu di nos antepasadonan a motiva nos kon mayoria YDK ta mira bida i aktua konforme e moral ei. Nunka nos no a para ketu i analisa pakiko tin ku sigi pensa, papia, aktua segun e malchi makamba. E ta asina dushi, adiktivo, dunando seguridat i sentimentu di superioridat ku nos no ta wori, pesei mayoria YDK no tin problema ku Zwarte Piet. E emblema di rasismo nos ta bistie ku orguyo hasta kla pa muri pe paso nos no a kuminsa produsi pensamentunan pa nos mes. Semper a sinja nos pa kopia e model ulandes. Ta resulta awoki ku e delaster anja e malchi ulandes ni pa nan mes na Ulanda e ta traha te pe por funkshona pa un nashon hoben ku a biba su bida den un kouchi kolonial den Karibe.

Tur Biernesantu tin su Resurekshon.
Nos tin ku diskuti rasismo anto Zwarte Piet ta brinda e chens pa dialoga kon den futuro nos por krea strukturanan di tradishon enbes di mofa, humiya ta respeta nos ansestronan i ta honra e rasa di Afrodesendiente. Esaki lo pidi empatia dje gruponan di poder. Un sinti i komprenshon a base di estudionan ku por komproba kon un pueblo ku a keda gatia despues dje legasia kolonial di Ulanda. E ta nifika adapta bo mes na moralnan moderno di siglo 21 ku ya na Merka i den Karibe ta keda usa pa hende pretu ku a lucha pa hanja rekonosementu komo hende igual i no bestia. E opresor i e regimen ekonomiko nunka por disidi i dikta ku e Afro-Kurasolenjo tin ku biba su bida ku un kurason blanku, kondena pa semper den un trampa kolonial. Esei no ta un proseso limpi hustu, esei lo buta ku mas pus lo spuit bin ariba, esei no ta emansipashon.

Leave a comment